Το ταξίδι μας προς το μισό πιθάρι

"Ο Μόλυβος είναι ο τροφοδότης μου..."

 

Μολυβιάτισσα συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας Φωτεινή Φραγκούλη μιλάει στο «Ε»

Το «Ε» σήμερα φιλοξενεί τη Μολυβιάτισσα συγγραφέα παιδικών βιβλίων Φωτεινή Φραγκούλη, πολυβραβευμένη για τα έργα της από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και το περιοδικό «Διαβάζω». Πριν από λίγες μέρες, η Φωτεινή Φραγκούλη, εδώ και 29 χρόνια δασκάλα στη δημόσια εκπαίδευση, πήρε στα χέρια της εξ ημισείας με τη Λότη Πέτροβιτς - Ανδρουτσοπούλου το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Βιβλίου 2009 για το βιβλίο της «Εφτά ορφανά μολύβια… εφτά ιστορίες», των εκδόσεων «Ελληνικά Γράμματα». Σήμερα, λίγο πριν κλείσουν τα σχολεία και έρθει στην πολυαγαπημένη της γενέτειρα για άλλο ένα καλοκαίρι, η γλυκύτατη αυτή συγγραφέας μάς μιλάει για την απελευθέρωση που αποτέλεσε για την ίδια η γραφή, για τα αγαπημένα της παραμύθια και τη σημασία τους για τα παιδιά, αλλά και για το τι παραμύθι θα έγραφε για τον τόπο έμπνευσής, τη Λέσβο, στην οποία επιστρέφει με κάθε ευκαιρία, έστω και νοερά...

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στη ΒΑΓΓΕΛΙΩ ΧΡΗΣΤΙΔΟΥ

Πότε αρχίσατε να γράφετε, κ. Φραγκούλη;

«Είναι μια πολύ παλιά ιστορία. Θα πω κάτι που ακούγεται οξύμωρο, αλλά έγραφα πριν μάθω να γράφω, έγραφα ιστορίες από πάρα πολύ μικρό παιδί. Στο πατρικό μου σπίτι στο Μόλυβο, όταν τέλειωνα το παιχνίδι και δεν ήξερα τι να κάνω επειδή ήμουν μοναχοπαίδι, έφτιαχνα ιστορίες κοιτώντας τα σχέδια από τους ρόζους που είχε το ξύλινο ταβάνι. Η γραφή ήταν για μένα πολύ μεγάλη απελευθέρωση. Δεν ήξερα ότι θα γίνω συγγραφέας, αλλά ήξερα ότι οι λέξεις ήταν πολύ σημαντικές για μένα και πως θα ζούσα με αυτές. Είναι τα αδέλφια που δεν είχα, είναι οντότητες.»

Η ίδια διαβάζατε παραμύθια; Υπάρχει κάποιο παραμύθι ξεχωριστό για εσάς;

«Πρώτα άκουσα πολύ ωραία παραμύθια από τη μία μου γιαγιά, που είχε πολλή σχέση με την παράδοση και μου έλεγε παραμύθια. Η άλλη μου γιαγιά ήταν ένας ευδιάθετος άνθρωπος, που έκανε ανατροπές με τις ιστορίες που σκαρφιζόταν. Γνώριζα επίσης πολλούς πρόσφυγες, γυναίκες που είχαν ιδιαίτερη σχέση με μουσική και τραγούδια. Όπως και να έχει, σε έναν τόπο σαν το Μόλυβο, με τόσο παραμυθένια ατμόσφαιρα, το παραμύθι ήταν ζωντανό, είχε σάρκα και οστά. Διάβαζα επίσης πολλά βιβλία, γιατί η μητέρα μου είχε μια ευλογημένη συνήθεια: κατέβαινε στη Μυτιλήνη συχνά και μου έφερνε βιβλία από το Χατζηδανιήλ. Δανειζόμουν, όμως, πολύ όταν ήμουν στο δημοτικό και από τη Δανειστική Βιβλιοθήκη του Μολύβου. Αγαπούσα ιδιαίτερα και αγαπώ πολύ ακόμη και τώρα τα παραμύθια του Άντερσεν, ενώ από τα λαϊκά παραμύθια που μου έλεγε η γιαγιά μου, αυτό που μου έκανε κέφι ήταν ένα που είχε ήρωα τον “Κουτζαμανίκο” και περιέγραφε διάφορα “ευτράπελα” που έκανε. Κυκλοφορούσε μάλιστα και τυπωμένο και παρ’ όλο που το είχα χάσει, πριν από χρόνια το ξαναβρήκα σε ένα παζάρι και ενθουσιάστηκα.»

Από πού αντλείτε έμπνευση για τη συγγραφή; Η Λέσβος έχει παίξει σημαντικό ρόλο απ’ ό,τι φαίνεται…

«Εμπνέομαι από παντού. Μπορεί να είναι μια λέξη, μια μυρωδιά, μια εικόνα, μια μουσική, οτιδήποτε. Οι πηγές πολλές, υπάρχει τόσο απόθεμα που θέλει μόνο μια αφορμή για να εκφραστεί. Ο Μόλυβος είναι τροφοδότης μου και το νησί είναι ακριβό πολύ, είναι μάλαμα, είναι η πατρίδα μου.»

Για τη βράβευση και το βιβλίο
Τι λόγια ακούστηκαν κατά την πρόσφατη τελετή βράβευσής σας στο Μουσείο Μπενάκη;

«Ακούστηκαν και ακούγονται καλά λόγια, εγώ όμως με όλα αυτά σαν άνθρωπος ζητώ απλά επικοινωνία. Όπως λέει και ο Εμπειρίκος, “σου δίνω τη λέξη μου, δωσ’ μου το χέρι σου”. Όταν γίνεται αυτό είναι για μένα μεγάλη παρηγοριά και ικανοποίηση. Όταν τα παιδιά διαβάζουν ένα βιβλίο μου και βλέπω τόσο εγκάρδια ανταπόκριση, όταν άνθρωποι που ασχολούνται με το βιβλίο μού λένε ότι επικοινώνησαν μέσα από τα βιβλία μου, ικανοποιούμαι. Ως άνθρωπος έχω προσανατολιστεί σε λιγότερο εξωτερικά πράγματα, αφού δεν είμαι ματαιόδοξη. Χαίρομαι αλλά δεν πετάω, παρ’  όλο που τέτοιες επιβραβεύσεις με ικανοποιούν και με κάνουν να νιώθω πιο υπεύθυνη.»

Μέσα από το βιβλίο σας βγαίνει έντονα το μήνυμα του σεβασμού στη φύση…

«Τα δέντρα είναι για μένα πολύ μεγάλη παρηγοριά και συντροφιά στο γράψιμό μου, γι’ αυτό επανέρχομαι στα δέντρα. Κάθε συγγραφέας έχει ένα δικό του κόσμο συμβόλων. Στο δικό μου τα δέντρα έχουν πάρα πολύ σημαντική θέση: νιώθω πως ένα δέντρο είναι η περίληψη του Θεού πάνω στη Γη.»

Παιδιά και παραμύθια
Έχετε πει πως «το παραμύθι είναι σαν το λάδι», αφού δεν εξατμίζεται εύκολα και αφήνει σημάδια στην ψυχή του ανθρώπου. Πόσο σημαντικό είναι για τα παιδιά να μαθαίνουν και να μεγαλώνουν μέσα από τα παραμύθια;

«Εννοούσα πως τα λόγια του δεν εξατμίζονται, έχουν αυτό το μαγικό στοιχείο μέσα από τη μεταφορά που χρησιμοποιούν, ώστε να τα ακούμε γλυκύτερα. Λένε πως οι ιστορίες που μας αποκοιμίζουν είναι αυτές που μας κρατούν ξύπνιους. Τα λόγια των παραμυθιών καταγράφονται πολύ βαθιά στις ψυχές, γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό για τα παιδιά να τα ακούν και να τα διαβάζουν. Πιστεύω πως αν δε συναντηθεί ο άνθρωπος γενικά με την Τέχνη, δεν εξημερώνεται. Η τέχνη θεραπεύει, είναι ένας τρόπος να εκφραστούν τα πάντα, και τα φωτεινά και τα σκοτεινά. Είναι αποφόρτιση και ενέργεια που διοχετεύεται.»

Υπάρχει κάποιος τρόπος που οι «μεγάλοι» μπορούν να φέρουν τα παιδιά πιο κοντά στην ανάγνωση;

«Μόνο αν οι ίδιοι έχουν ειλικρινή σχέση με το διάβασμα. Με διδακτισμό κανείς δεν αγαπά τα βιβλία. Αντίθετα, αν μεγαλώνεις σε περιβάλλον που οι άνθρωποι διαβάζουν και το κάνουν με κέφι και αν ο δάσκαλος είναι ο ίδιος μυημένος, θα μπορέσει να το μεταδώσει και το παιδί θα βρεθεί να διαβάζει χωρίς να το καταλαβαίνει. Με το “πρέπει” δε γίνεται, παρά μόνο όταν κάτι γίνεται βίωμα. Προσωπικά “μπαίνω” σε κάθε μάθημα μέσα από τη λογοτεχνία. Αν έχεις έναν κόσμο που σε τροφοδότησε, αν εσένα η τέχνη σού είναι απαραίτητη, είναι ένα κομμάτι από σένα και αφού το έχεις το μεταδίδεις.»

Έχετε χαρακτηρίσει σαν «ανθόκηπο» την τάξη σας, όπου είστε, όπως λέτε, δασκάλα και μαθήτρια μαζί. Μιλήστε μας για την εμπειρία της διδασκαλίας: τι παίρνετε από τα παιδιά;

«Το σχολείο ένας σπουδαίος κόσμος, αλλά είναι σαν τη λέξη “φάρμακο”: μπορεί να είναι δηλητήριο ή αντίδοτο. Μπορεί να κάνει πολλά πράγματα, αλλά τα κάνει; Το σχολείο είναι γενικά ο χώρος που καταφεύγω στο πιο αληθινό κομμάτι της ζωής. Τα παιδιά είναι μικροί άνθρωποι, έχουν αυτό που έχει και ο ποιητής: ζουν τη ζωή με όλες τους τις αισθήσεις. Τα πιο αλλόκοτα πράγματα είναι αναγνωρίσιμα από τα παιδιά. Αυτό έχει μια δύναμη, μια ανατροπή. Ο κόσμος της φαντασίας μέσα στον οποίο ζουν και επιβιώνουν είναι εξαιρετικά ποιητικός, ακριβώς επειδή δεν έχει πρόθεση να είναι ποιητικός. Εκεί υπάρχει και μια συγγένεια με τους ποιητές, την ώρα ακριβώς που γίνεται η έμπνευση, η δημιουργία, αφού η έμπνευση στο δημιουργό έχει την αγνότητα της παιδικής ζωής, που χαρακτηρίζεται από τη φαντασία. Παίρνω πάρα πολλή δύναμη, αλήθεια και αγάπη από τα παιδιά. Σε αυτήν τη δουλειά, όσο παλιώνω τόσο πιο καινούργια γίνομαι, αφού είναι δουλειά που δεν αφήνει την ψυχή να γεράσει χάρη στη φρεσκάδα της. Έχεις απέναντί σου ό,τι πιο πολύτιμο και οφείλεις να είσαι σε εγρήγορση. Η ψυχή του παιδιού έχει την ικανότητα να χωνέψει τροφή πιο λεπτή και πιο βαθιά από ό,τι συνηθίζουμε να τους προσφέρουμε και γι’ αυτό ας είμαστε απλόχεροι στις προσφορές μας, είτε σε γνωστικό είτε σε συναισθηματικό επίπεδο.»

Ένα παραμύθι για τη Μυτιλήνη…
Σε μια έκδοση των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης, αφιερωμένη «σε όσους γνώρισαν και αγάπησαν τη Λέσβο», πριν από χρόνια, είχε περιληφθεί ένα κείμενό σας για τα καφενεία του Μολύβου. Τα περιγράφετε ως «μεγάλα λουκούμια με παράθυρα», ενώ τους δίνετε και γεύση… Αν σας ζητούσαν να γράφατε ένα παραμύθι που θα ξεκινούσε «Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν ο Μόλυβος και η Λέσβος», τι θα ήταν αυτό;

«Θα ήταν σίγουρα ένα παραμύθι που δε θα μπορούσε να είναι μόνο στο χαρτί, θα έπρεπε να έχει ήχους, μυρωδιές, ωραίες μουσικές, φωνές ανθρώπων, υγρά μάτια, ζεστή αφή, αφού η Μυτιλήνη έχει όλες τις αισθήσεις. Μπορεί, μάλιστα, να μην ήταν παραμύθι, αλλά ένας άνθρωπος, ένας υπέροχος παραμυθάς που θα μας θώπευε με τα παραμύθια του. Αυτός ο παραμυθάς, θα ήταν η Μυτιλήνη - εννοώντας το νησί.»
Γράφετε κάτι άλλο εκτός από παραμύθια για μικρούς και μεγάλους; «Καμμιά φορά γράφω ποίηση, γιατί είναι πολύ συγγενική με τα παραμύθια, δεν έχω κυκλοφορήσει όμως ποιήματά μου.»

Ποια είναι τα σχέδιά σας από εδώ και πέρα; Μας είχατε πει ότι γράφετε το επόμενο βιβλίο σας…

«Έχω τρεις εκκρεμότητες συγγραφικές. Το καλοκαίρι θα έρθω στο Μόλυβο και θα ήθελα να τελειώσω τη μια από αυτές, μια ενιαία ιστορία η ατμόσφαιρα της οποίας θυμίζει μια παλιότερη ιστορία μου, την Κιστάνη του Δάσους. Μου αρέσει να γράφω στο Μόλυβο, ξυπνάω νωρίς το πρωί και γράφω και όταν πλέον μπαίνει ο κόσμος στη ροή του, εγώ τον παρατηρώ…»

www.emprosnet.gr

Ιστορίες αγάπης από τη Φωτεινή Φραγκούλη

Η βραβευμένη με Κρατικό Βραβείο Παιδικού Βιβλίου, Φωτεινή Φραγκούλη, γράφει ιστορίες αγάπης για τα δέντρα, τα ζώα, τους ανθρώπους 

Της Σαντρας Βουλγαρη

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Kυριακή, 18 Aπριλίου 2010

«Η Φλούδω ήταν μια γυναίκα της εξοχής. Ολη τη ζωή της την πέρασε στα χωράφια με τα φυτά. Πότιζε, φύτευε, έσκαβε τη γη. Μιλούσε με τα φρέσκα φύλλα, εμπιστευόταν τον σπόρο στο χώμα. Εκοβε τους καρπούς και έλεγε στα δέντρα: «Ευχαριστώ, ευχαριστώ». Γνώρισα την Φωτεινή Φραγκούλη μέσα από το τελευταίο της βιβλίο «Εφτά ορφανά μολύβια... εφτά ιστορίες» (εκδ. Ελληνικά Γράμματα) που κέρδισε το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Βιβλίου 2009, εξ ημισείας με το βιβλίο της Λότης Πέτροβιτς - Ανδρουτσοπούλου «Η προφητεία του κόκκινου κρασιού» (εκδ. Πατάκη). Εφτά ιστορίες που αρχικά εμφανίζονται αυτοτελείς όμως συνδέονται μεταξύ τους με έναν μυστικό τρόπο. Αυτόν που η συγγραφέας κατάφερε να πλάσει μέσα στα χρόνια αφήνοντας τα πράγματα να κατασταλάξουν μέσα της.

Διαβάζω κάθε βράδυ κι από μια. Ιστορίες αγάπης για τα δέντρα, τα φυτά, τα ζώα, τους ανθρώπους. Λυρικές και γενναιόδωρες ιστορίες, εικονογραφημένες αριστοτεχνικά από την Φωτεινή Στεφανίδη, επίσης βραβευμένη. Η Κερασιά, ο Ποτούλης, η Φλούδω, η Βελανιδιά, ο Πλάτανος... Να και η Μελένια που την ακούω να νιαουρίζει βραχνά στην πρώτη μου συνομιλία με την κυρά της. «Ξέρετε πόσα κοτσύφια έχει η Αθήνα; Αρκεί να τα δεις...».

Η Φωτεινή Φραγκούλη είναι μια ξεχωριστή «περίπτωση» συγγραφέως για παιδιά. «Για μένα, τα δέντρα είναι η περίληψη του θεού στον κόσμο. Διάλεξα το σπίτι μου γιατί στο ύψος των ματιών μου μπορώ να τα δω». Τα πρωινά διδάσκει στο δημόσιο σχολείο της γειτονιάς της. Στον ελεύθερο χρόνο της γράφει. Αργά και εις βάθος, επειδή όπως λέει «ζω πολλά παραμύθια στην καθημερινότητά μου». Σε μια εποχή που η ανάγκη να επιστρέψουμε στη Φύση στέλνει μηνύματα σε παιδιά και ενήλικες «να σώσουμε τον πλανήτη μας», η Φωτεινή Φραγκούλη μέσα από τις εφτά ιστορίες της θυμίζει πως μόνο όταν αισθανθείς κάτι μπορείς και να το μεταδώσεις.

Η αγάπη για τη Φύση κυριαρχεί στο έργο σας;

– Το γλωσσικό ιδίωμα του κάθε συγγραφέα είναι αυτεξούσιο, βυθίζεται σε μια προσωπική μυστική μυθολογία. Είχα την τύχη να μεγαλώσω στον Μόλυβο της Μυτιλήνης, έναν τόπο παρηγορητικό όπου οι άνθρωποι που συναντάς είναι από μόνοι τους βιβλία. Θυμάμαι ότι έξω απ’ το σπίτι μας υπήρχαν δύο πλατάνια και πως η σχέση μας με τη Φύση ήταν βαθιά και αληθινή. Βρισκόταν δίπλα μας και ήμασταν κι εμείς δίπλα της. Στον δύσκολο τόπο και χρόνο όπου ζούμε υπάρχει μέσα μου αυτό το απόθεμα. Μέσα από τα βιβλία μου έχει φιλτραριστεί η αγάπη για τη Φύση και τα πράγματα, με την απόλυτη έννοια.

Πώς μπορούμε να καλλιεργήσουμε στα παιδιά αυτή την αγάπη;

– Η Φύση και η τέχνη περιέχουν αλήθειες που εάν τις έχεις εσύ μέσα σου, πορεύεσαι μαζί και διδάσκεις με την ίδια τη ζωή σου. Ακόμη και η Αθήνα είναι γεμάτη δέντρα και πουλιά, το θέμα είναι εάν τα βλέπουμε και εάν έχουμε τις προϋποθέσεις για να τα δούμε. Αυτό δίνουμε στα παιδιά μας. Τα παραμύθια είναι η συνταγή. Για παράδειγμα: Ταιριάζει ο ήχος με το σχήμα του βουνού; Η τέχνη έχει ένα μυστικό αλφάβητο και με αυτό θεραπεύει. Πιστεύω ότι όσα παιδιά δεν συναντηθούν με την τέχνη, δύσκολα θα αντιμετωπίσουν την αγριότητα της ζωής.

Είναι δύσκολο να διδάσκεις υπό τις συνθήκες του σημερινού εκπαιδευτικού συστήματος;

– Αισθάνομαι τυχερή που είμαι δασκάλα. Τα παιδιά με μαθαίνουν, είναι δώρο για μένα κι ένας κόσμος που η τέχνη έχει να ζηλέψει. Γεννήθηκα ν’ αγαπώ κι αυτό στην περίεργη εποχή μας μπορώ να το πάρω μέσα στο σχολείο. Μπορείς να κάνεις πολλά πράγματα με τα παιδιά υπό οποιεσδήποτε συνθήκες. Η τέχνη είναι ένας χώρος για να εκφράσεις όλα, και τα σκοτεινά και τα υπερφυσικά, εκεί τίποτα δεν είναι αφύσικο. Τα παιδιά καλοδέχονται την υπερβολή και αγαπούν την τέχνη γιατί εμπεριέχει το παιχνίδι. Εάν λοιπόν θέλουμε τα παιδιά να μη φοράνε ένα στενό ρούχο, είναι στο χέρι μας.

"Η δασκάλα με τη χρυσή πένα"

Η Φωτεινή Φραγκούλη γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Μόλυβο της Λέσβου. Από μικρή βρήκε στις λέξεις ότι πιο πολύ τη γοήτευε για να εκφραστεί. Έχει σπουδάσει παιδαγωγικά και ψυχολογία και εργάζεται ως δασκάλα στο 106^ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών.

Η παρουσία των μικρών της φίλων στη ζωή της, της δίνει χαρά και δύναμη.

Έργα της:

«Το χωραφάκι της αγάπης», Γνώση, 1990

«Η Κυράνη του δάσους», Αλεξάνδρεια, 1993 (έργο που ανέβηκε σε θεατρική παράσταση από την Πειραματική Σκηνή της Τέχνης στη Θεσσαλονίκη το 2008 και στο πλαίσιο του προγράμματος Μελίνα Μερκούρη ταξίδεψε σε πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού)

«Η Πορφυρένια και το μαντολίνο της», Αλεξάνδρεια, 1995

«Το μισό πιθάρι», Ελληνικά Γράμματα, 2000 (Α΄ βραβείο του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και βραβείο του περιοδικού «Διαβάζω»)

«Το ταίρι της αταίριαστης», Ελληνικά Γράμματα, 2003 (ένα παραμύθι για μεγάλους)

«Οι άγγελοι των κοχυλιών», Ελληνικά Γράμματα, 2003

«Το τραγούδι της Περσεφόνης», Ελληνικά Γράμματα, 2005 (Α΄ βραβείο του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου)

«Εφτά ορφανά μολύβια… εφτά ιστορίες», Ελληνικά Γράμματα, 2008 (Κρατικό βραβείο παιδικού λογοτεχνικού βιβλίου 2009 και βραβείο εικονογραφημένου παιδικού βιβλίου περιοδικού «Διαβάζω», 2009)

«Κατ-γατ-καραγάτ», Εκδόσεις Πατάκη, 2011

  

Η Φωτεινή Φραγκούλη έχει συμμετοχή με κείμενά της στα βιβλία :

 - «Τόπος αλλού». Θαλάσσιοι τόποι στη λογοτεχνία για παιδιά και νέους. Εκδόσεις Πατάκη.

- «Τριάντα εννιά καφενεία και ένα κουρείο». Φωτογραφικό λεύκωμα της Τ. Χατζηδημητρίου.

Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης.

- «Ίσαλος γραμμή». Φωτογραφίες από ταξίδια με φορτηγά πλοία 1955 – 1966. Φώτης Μεταξάς.

Εκδόσεις Στεφανίδη.

- «Ο Μιχαήλ Γούτος και ο Μόλυβος». Έκδοση Δήμου Μηθύμνας.

και στα περιοδικά :

- ΥΛΑΝΤΡΟΝ (λογοτεχνικό περιοδικό της Κύπρου)

- ΕΝΕΚΕΝ (Η Λέσβος της ψυχής μας)

- Λεσβιακό Ημερολόγιο 2013, Γράμματα – τέχνες – πολιτισμός.

Κείμενα της Φωτεινής Φραγκούλη στα σχολικά βιβλία :

- Τριάντα εννιά καφενεία και ένα κουρείο, στο β΄ τεύχος της Γλώσσας της Στ΄ Δημοτικού

- Παππούς και εγγονή, απόσπασμα από το βιβλίο «Το μισό πιθάρι», στο ανθολόγιο Γ΄ – Δ΄ Δημοτικού

Συνέντευξη στον Μικρό αναγνώστη

Πώς αρχίσατε να γράφετε βιβλία για παιδιά; 

Δεν ξεκίνησα να γράφω βιβλία για παιδιά. Απλά ξεκίνησα να γράφω. Ο τρόπος μου ταιριάζει σε αυτό που ονομάζουμε «λογοτεχνία για παιδιά». Κάποτε αφηγήθηκα ένα παραμύθι στους μαθητές μου στο σχολείο, το οποίο τους άρεσε πολύ, οπότε συνέχισα γράφοντας κι έτσι έγινα συγγραφέας χωρίς καλά καλά να το καταλάβω.

Ποια είναι τα εργαλεία της δημιουργίας σας; 

Γράφω με στυλό, μαύρο ή μπλε, λίγο χοντρό, πάνω σε χαρτί. Αφού γράψω αρκετά και το ευχαριστηθώ και αφού σβήσω και γράψω, και σβήσω και ξαναγράψω, μετά τα δακτυλογραφώ όλα στον υπολογιστή. Εξαρτάται από το πως αντιλαμβάνεται κανείς το χρόνο. Εγώ απολαμβάνω την καθυστέρηση στη γραφή. Δεν βιάζομαι. Πως είναι, όταν κάθεσαι με τους φίλους σου και μιλάς για πολύ ώρα; Έτσι κι εγώ : θέλω να κάθομαι με τις λέξεις, να τις χτενίζω, να τις σκουπίζω, να τις σβήνω, να τις ξαναγράφω. Δεν θεωρώ αυτή τη διαδικασία καθυστέρηση, γιατί στη συγγραφή βιώνω διαφορετικά το χρόνο.

Από πού πηγάζουν οι ιστορίες σας;

Από παντού. Από τους ήχους, από τις εικόνες, από τις μυρωδιές, από περιστατικά κι από ανατροπές.

Πού γράφετε;

Γράφω κατ’ αρχήν στο μυαλό μου. Δηλαδή μπορεί να περπατώ και να σκεφτώ κάτι. Έχω ένα σημειωματάριο μαζί μου όπου γράφω. Τυχαίνει όμως να ξεχάσω να σημειώσω μια ιδέα και να τη θυμηθώ εκεί που δεν το περιμένω. Από τις σημειώσεις μου λοιπόν η ιστορία περνάει, καθαρογραμμένη πλέον, στο χαρτί μου. 

 Ποια ήταν τα αγαπημένα σας παιδικά βιβλία όταν ήσασταν μικρή;

Το πρώτο βιβλίο που με μάγεψε ήταν μια συλλογή παραμυθιών του Άντερσεν που μου είχε φέρει η μητέρα μου. Επίσης μου αρέσουν πολύ τα παιδικά ποιήματα του Κρίστιαν Μόργκενστερν. Από τα ελληνικά αγαπώ τον Όμηρο : την Ιλιάδα και την Οδύσσεια.  

Ποιο ήταν το αγαπημένο σας μάθημα στο σχολείο;

Όταν ήμουν μαθήτρια μου άρεσε πολύ η Ιστορία και η Έκθεση. Για να λέμε την αλήθεια, όλα τα μαθήματα μου άρεσαν: το ευχαριστιόμουνα το σχολειό. Τώρα που διδάσκω, στα αγαπημένα μου συγκαταλέγεται πλέον και η Φυσική. 

Ποιο ήταν το αγαπημένο σας παιχνίδι όταν ήσασταν μικρή;

Η κούνια. Έξω από την πόρτα μου στο Μόλυβο, υπάρχουν δυο πλατάνια, στα κλαδιά των οποίων μού κρέμαγε η μητέρα μου ένα σκοινί. Έκανα κούνια και τραγουδούσα.

Ποιο είναι το αγαπημένο σας φαγητό και ποιο σιχαίνεστε;

Αγαπημένα φαγητά - ως μαγείρισσα και η ίδια -  έχω πολλά. Το καλύτερό μου όμως είναι το καλό, ζυμωτό ψωμί με το τυρί και η ντοματοσαλάτα. Δεν έχω κάποιο που σιχαίνομαι αλλά δεν τρελαίνομαι για τα σαλιγκάρια. 

Πώς ήταν η μέρα σας σήμερα;

Ήταν μια πολύ ωραία, δημιουργική, μέρα στο σχολείο, γιατί ετοιμάζουμε μια γιορτή με τους μαθητές μου.

Τι θα γίνετε όταν μεγαλώσετε;

Είμαι μεταξύ αρχιτέκτονα και αρχαιολόγου, αλλά μάλλον αρχιτέκτονας. Η αρχιτεκτονική με γοητεύει πολύ. 

Ποιο είναι το αγαπημένο σας χρώμα και γιατί;

Μου αρέσει το ανοιχτό πράσινο που έχουν τα φρέσκα φύλλα του πλατάνου 

Τι είναι το καλύτερο πράγμα που θα μπορούσε να σας δώσει ποτέ κανείς;

Αγάπη και τραγανά κερασάκια!

Αν μπορούσατε να ήσασταν ο ήρωας ενός παιδικού βιβλίου ποιος θα ήταν αυτός;

Η Τοσοδούλα.

Ποιο είναι το πιο μαγικό και περιπετειώδες μέρος που έχετε βρεθεί;

Η τάξη μου!

Τι είναι η μαγεία;

Μαγεία είναι οι μυρωδιές που έρχονται από την κουζίνα, το άρωμα της μαμάς μου, το γιασεμί, η βροχή όταν πέσει στο χώμα. Τα απλά πράγματα είναι η μαγεία. Όταν μυρίζουν οι κουραμπιέδες, όταν βλέπεις ένα ηλιοβασίλεμα, όταν ακούς ένα πουλί να κελαηδά , όταν βλέπεις τα πρώτα καρπούζια στα οπωροπωλεία, όλα αυτά είναι μαγεία. Και τα χέρια των ανθρώπων, όταν κάνουν το καλό, είναι μαγεία.

Τι γίνεται μετά το «έζησαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα»;

Για μένα καμία ιστορία δεν έχει τέλος. Ένα βιβλίο μπορεί να τελειώνει εκεί όπου σταματά να διαβάζει ένας αναγνώστης, αλλά η ιστορία αρχίζει από τη στιγμή που τελειώνει το βιβλίο. Έτσι όπως δηλαδή αυτή κάθεται μέσα στην ψυχή του αναγνώστη, πως εκείνος την επεξεργάζεται και που τον ταξιδεύει, σε σχέση με τα συναισθήματα που του δημιούργησε. Εκεί αρχίζει η πραγματική ιστορία και ίσως εκεί είναι και το νόημά της, όταν αυτή αρχίσει να κάνει τη διαδρομή της μέσα στον άνθρωπο που τη διάβασε. 

Ποιο είναι το τελευταίο όνειρο που θυμάστε;

Είδα στον ύπνο μου ότι μου έφεραν ένα ψαράκι για να το μαγειρέψω και ήταν ζωντανό. Κι εγώ δεν άντεχα να περιμένω να πεθάνει μέσα στον νεροχύτη της κουζίνας μου, οπότε το έβαλα σε μια σακουλίτσα με νερό και πήγα και το έριξα στην θάλασσα. Δεν μοιάζει με παραμύθι; Το έφτιαξα λοιπόν σε ιστορία και λέγεται «Ο Λύχνος»